HAYVANSAL LİF VE ÇEŞİTLERİ

Tekstilde kullanılan lif çeşitleri sınıflandırılırken doğal ve kimyasal lifler olarak iki ana gruba ayrılmaktadır. Doğal lifler; bitkisel, hayvansal ve mineral lifleridir.

Hayvansal lifler yapılarında büyük oranda protein bulundurdukları için protein lifleri olarak da tanımlanmaktadır.

Hayvansal Lifler Kaça Ayrılır ?

Hayvansal lifler iki gruba ayrılır:

1. Deride Meydana Gelen Lifler
2. Salgı Lifleri

1. Deride Meydana Gelen Lifler

Yün lifi, spesiyal lif ve kıllar olmak üzere üç gruba ayrılır.

Yün

Koyundan elde edilir.

Eski dönemlere bakıldığında, teknik amaçlarla liflerin kullanımları, piramitlerin ve Budist tapınaklarının temellerini takviye etmek ve sağlamlaştırmak için papirus hasırlar kullanan eski Mısırlılara ve Çinlilere kadar uzanmaktadır. ( Kaynak ) 14.yy da İspanya’ da merinos koyunu yetiştirilmeye başlandı. Merinos koyunundan ince ve kaliteli yünler elde ediliyordu.

19. yüzyılın başlarında Bradford 16.000 nüfuslu küçük kırsal bir pazar şehri idi ve yün iplik yapımı ve kumaş dokuması evlerde ve çiftliklerde bulunan küçük atölyelerde yapılmaktaydı. Sanayi Devrimi şehrin ve yünlü imalatının çok hızla büyümesine neden oldu ve Bradford’ın uzmanlaştığı uzun elyaflı yünlü elbise kumaşı (“worsted”) imalatı için çok büyük miktarda ham yün ithalatı gerekti. Bradford şehri dünyanın yün başkenti oldu. ( Kaynak )

Avustralya yün üretiminde yüzde 24’le dünya birincisi. Avustralya’yı Çin (yüzde 15), Yeni Zelanda (yüzde 10), Güney Afrika (yüzde 2.6), İngiltere (yüzde 2), Arjantin (yüzde 2) ve ABD (yüzde 0,5) takip ediyor. Farklı yün tipleri elde edilen 200’den fazla değişik koyun ırkı olmasına rağmen, Avustralya’daki 72 milyon koyunun yüzde 75 civarı merinos cinsinden. ( Kaynak )

Yün Lifinin Özellikleri

1. Rengi beyazda, açık bej ve gri, kahverengiden siyaha kadar değişiklik göstermektedir.
2. İnce yün lifleri kısa, kalın yün lifleri uzundur.
3. Keçeleşme özelliği vardır.
4. Parlaklığı fazla değildir.
5. Mukavemetleri düşüktür.
6. Yaylanma yeteneği çok iyidir.
7. Hacimsel yoğunluğu düşüktür.
8. Nem çekme özelliği yüksektir.
9. Alkali çözeltilerden kolay etkilenir.
10. Yoğun asitler yün lifini parçalar.
11. Isıyı ve elektriği iletme özellikleri düşüktür.
12. Alevde yavaş şekilde yanarlar.
13. Kışlık giysi üretiminde sık kullanılır.
14. Lifler kuruyken yaylanma yetenekleri yüksektir.
15. Yünlü giysiler alkali içermeyen ürünlerle yıkanmalıdır.

Spesiyal

Keçi soyundan, deve soyundan ve tavşan olmak üzere üç gruba ayrılır.

Keçi Soyundan Elde Edilen Lifler

Tiftik lifler, Keşmir lifleri, Kıl lifi ve Cashgora lifi çeşitleri vardır.

1.Tiftik Lifi: Moher olarakta bilinmektedir. 1847 yılına kadar tiftik keçisinin sadece Ankara ve çevresinde yetiştirildiği kabul edilmektedir. Günümüzde Türkiye dışında Güney Afrika, Lesotho, Arjantin, Yeni Zelanda ve ABD’ de yetiştirilmektedir. Dünya da tiftik üretiminin çoğunluğu Güney Afrika’ da ve Letosho’ da yapılmaktadır.

Tiftik keçileri yılda iki kez kırkılır. En kaliteli tiftik lifleri kısırlaştırılmış erkek keçilerden elde edilir.

Tiftik Lifinin Özellikleri

1. Yüne göre daha parlaktır.
2. Kaygan ve pürüzsüz bir yüzeyi vardır.
3. Keçeleşme oranı düşüktür.
4. Sürtünmeye karşı dayanaklıdır.
5. Kolay kir tutmaz
6. Genel olarak beyaz olmakla beraber, bazı hayvanların yünleri kahverengi, siyah veya kırmızımsı renkte olabilmektedir.
7. Battaniye, şal, atkı, elbise yapımında kullanılmaktadır.

2.Keşmir ( Kaşmir) Lifi

Keşmir keçisi Hindistan, Çin, Tibet, Türkiye, İran ve Irak’ ta yetiştirilmektedir. Hayvan sayısı az olduğu için keşmir pahalıdır.

Keşmirden üretilen şallara ‘ paşmina ‘ denilmektedir.

Keşmir( Kaşmir ) Lifinin Özellikleri

1. İnce ve yumuşaktır.
2. Yalıtım özelliği yüksektir.
3. Hafiftir.
4. Parlaktırlar.
5. Kazak, elbise, palto yapımında kullanılmaktadır.

3. Kıl Keçisi Lifi : Üst uzun kaba kıllar ve alt kısa ince kıllardan oluşur.

4. Cashgora Lifi: Yeni Zelanda’ da üretilmektedir. Cashgora adı verilen bu keçi türü, vahşi dişi keşmir keçi ile erkek tiftik keçisi melezlenerek üretilmektedir. Keşmir (Cashmere) ve Ankara (Angora)
sözcüklerinin birleştirilmesinden oluşan Kaşgora (Cashgora)
ismi verilmiştir.

Deve Soyundan Elde Edilen Lifler

Deve lifleri, alpaka lifleri, lama lifleri, vicuna lifleri, guanaco lifleri ve huarizo ve misti lifleri olarak gruplandırılmaktadır.

1.Deve Lifleri: Çift hörgüçlü Bakterian develerinden elde edilir. Bu develer Moğolistan, Türkistan, Çin, İran ve Türkiye’ de yetişir.

Develerde üstte kaba kıllardan, altta ince liflerden oluşan lif örtüsü bulunmaktadır.

Deve liflerinin mukavemetleri düşüktür.

2. Alpaka Lifleri: Alpaka deve soyuna mensuptur. And Dağları’ nda yaşarlar. Peru, Bolivya, Arjantin’ de yetiştirilir.

Alpaka Lifinin Özellikleri

1. Rengi beyazdan siyaha kadar değişiklik gösterebilir.
2. Parlaktır.
3. Mukavemeti yüksektir.
4. İpeksi görünüşü vardır.
5. Su iticidir.
6. Kolay kolay yanmaz.
7. Medikal, restaurant, otel gibi iş alanı kıyafetlerinde kullanılır.

3. Lama Lifleri: Lamalar Peru, Şili, Arjantin ve Bolivya’ da yetiştirilir.

Lama Lifinin Özellikleri

1. İncedir.
2. Parlaktır.
3. Alpaka lifi kadar sağlam değildir.
4. Renkleri genellikler koyu kahverengi ve siyahtır.
5. Elbise, şal, palto yapımında kullanılmaktadır.

4. Vicuna Lifleri

Güney Amerika’ da yabani olarak bulunan Vicuna’ dan elde edilmektedir. And Dağları’ nda yaşamaktadır.

Alpaka ve Vicuna’ nın melezleştirilmesiyle ‘ paco vicuna ‘ denilen bir tür üretilmiştir.

Vicuna Liflerinin Özellikleri

1. İnce ve yumuşaktır.
2. Mukavemeti düşüktür.
3. Parlaktır.
4. Pahalıdır.
5. Nadir bulunur.

5. Guanaco Lifleri: Guanaco Şili, Peru, Bolivya ve Arjantin’ de yetişmektedir. Guanaco lifinin rengi kızıl kahverengidir. Pahalıdır.

Tavşan Lifleri

En kaliteli olanı Ankara tavşanı olarakta bilinen angora tavşanıdır. Fransa, İtalya, Şili, Arjantin, Japonya ve ABD’ de yetiştirilmektedir. Üretimin büyük çoğunluğu Çin’ de gerçekleşmektedir.

Tvaşan yılda 3 – 4 kez kırkılır.

Angora lifleri uzun, ince ve yumuşaktır. Rengi beyazdır.

Angora lifi kayak kıyafetlerinin içinde dolgu malzemesi olarak kullanılır.

İplik, örme kumaş, triko yapımında kullanılır.

Sıcağı ve soğuğu geçirmediği için ticari değeri yüksektir.

Güneş ışığından olumsuz etkilenir.

KILLAR

Hayvansal Lif çeşitlerinden olan kılların Bizon kılı, At kılı, Sığır kılı ve Domuz kılı çeşitleri bulunmaktadır.

1. Bizon Kılı:

Bizonlar Alaska’ da yetişir. Yumuşaklığı keşmir lifine benzer.

2. At Kılı:

Fırça, balık oltası, kamçı örgüsü yapımında kullanılmaktadır. Beyaz renkli at kılından keman yayı yapılır.

3. Sığır Kılı:

Battaniye, resim fırçası, dolgu malzemesi yapımında kullanılmaktadır.

4. Domuz Kılı:

Fırça yapımında ve dolgu malzemesi olarak kullanılır.

2. SALGI LİFLERİ

Hayvansal lif çeşitlerinden olan salgı liflerini inceleyeceğiz.

1.İPEK

Uzak Doğu kökenli bob-mbyx mori adlı ipek böceğinin salgısından elde edilir. Doğal lifler içinde filament halde bulunan tek liftir. Başlıca üreticileri Çin, Hindistan, Japonya, Tayland, Türkiye, Fransa ve Mısır’ dır.

İpek böceğinin beslenebilmesi için dut ağacına ihtiyaç vardır. Kozadan ipek lifinin çekilmesi işlemine filatür denir. Filatür işleminde ilk çekilen liflere kamçıbaşı denir. Kozadan çekilemeyen liflere tava dibi denir.

İpek Lifinin Özellikleri

1. İpek lifinin rengi gri beyazdan krem rengine kadar değişmektedir.
2. Doğal lifler içinde filament olarak elde edilen tek liftir.
3. Kozadan ilk çekilen lif kalındır, kozanın içine doğru gidildikçe lif incelir.
4. Parlaktır.
5. Mukavemeti yüksektir.
6. Boyut değiştirmezlik özelliği yüksektir.
7. Esnektir.
8. Nem tutma özelliği iyidir.
9. Asitler zarar verir.
10. Alkalilerden etkilenir.
11. Güvelerden zarar görür.
12. Elektrik iletkenliği zayıftır.
13. Güneş ışığından olumsuz etkilenir.
14. Elbise, bluz, eşarp, kravat, fular, dikiş ipliği, halı yapımında kullanılır.

İpek Böceği Yetiştiriciliğinde İzlenen Temel Adımlar

1. Kelebek 400 – 600 yumurta bırakır.
2. Yumurtalardan tırtıllar çıkar.
3. Tırtıllar 5. yaş döneminin sonunda koza örmeye başlar.
4. Kozasını örerken 8 rakamına benzer hareketler yapar.
5. Koza örüldükten sonra tırtıl, krizalite sonra da kelebeğe dönüşür.
6. Kelebekler çiftleşerek yeniden yumurta bırakır.